Spotkanie
w czwartek 19 listopada 2015 r. o godz. 18.00

Wstęp wolny

Spotkanie z historykiem sztuki
dr Elżbietą Matyaszewską

Niespiesznie po Lublinie
Obrazy miasta i ich twórcy

Podróże w czasie,
czyli odkrywanie sztuki

ulotka.pdf

NIESPIESZNIE PO LUBLINIE – Obrazy miasta i ich twórcy

Od roku 1844 na terenie Królestwa Polskiego zaczęła działać „Delegacja do opisywania zabytków starożytności w Królestwie Polskim” kierowana przez Kazimierza Stronczyńskiego, twórcy polskiej numizmatyki i niezwykle aktywnego inwentaryzatora zabytków. Zadaniem owej „Delegacji” było dokumentowanie wszelkich pozostałości dawnej architektury, zabytków ruchomych i innych artefaktów gromadzonych przez wieki na terenach kilku polskich guberni. Wśród rysowników uczestniczących w owych zabytkoznawczych wędrówkach znalazł się także Adam Lerue, młody podówczas artysta, syn lubelskiego urzędnika gubernialnego, kształcący swoje malarskie zdolności w Warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych. Efektem jego współpracy ze Stronczyńskim było Album lubelskie, teka graficzna zawierającą litografie, wykonane na podstawie rysunków uwieczniających wybrane przez Lerue obiekty architektoniczne Koziego Grodu.
Kolejnym twórcą, który pozostawił po sobie wiele dzieł poświęconych Lublinowi, był Konstanty Kietlicz-Rayski. Malarz z wykształcenia i etnograf z zamiłowania docenił nie tylko piękno lubelskiej architektury, ale też wyjątkowość pejzażu oraz oryginalność zabudowy małomiasteczkowej i wiejskiej, a także strojów ludzi tam mieszkających. Mieszkając od 1904 roku w Lublinie, położył też wielkie zasługi w dziedzinie edukacji i intensyfikacji tutejszego życia artystycznego. Malował głównie akwarele, choć równie chętnie wykonywał rysunki lawowane tuszem, utrwalając w nich najbardziej rozpoznawalne zakątki miasta.
Malarzem znającym Lublin jedynie z artystycznych podróży był Marian Trzebiński, wychowanek zarówno warszawskiej, jak i krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych, miłośnik starożytności i zagranicznych wojaży. Żył i tworzył w Warszawie, często współpracując z tamtejszymi tygodnikami i zamieszczając w nich graficzne efekty owych wędrówek. I tak w roku 1912 pojawiły się jego rysunkowe impresje w „Tygodniku Ilustrowanym” w całości poświęconym Lublinowi. Urzekały nastrojowym ujęciem reprezentatywnych obiektów Starego Miasta i okolicznych dzielnic, stając się równocześnie swoistym dokumentem miasta początków XX wieku.
Mówiąc o ikonografii Lublina nie sposób nie wspomnieć o Janie Kantym Gumowskim, autorze teki autolitografii, zawierającej piętnaście jedno- i wielobarwnych prac ukazujących najważniejsze dla miasta obiekty. Teka ukazała się w roku 1918 i była malarskim efektem wycieczki do Lublina, odbytej przez artystę dwa lata wcześniej. Nowością w tych widokach Lublina jest umieszczenie w rogu litografii rzutu przyziemia odwzorowywanego budynku. Dzięki temu można było się dowiedzieć, jak było ukształtowane jego wnętrze. Cechą wyróżniającą prace Gumowskiego było walorowe kształtowanie bryły oraz dbałość o szczegóły podkreślające charakter uwiecznianej architektury i jej otoczenia.
Uzupełnieniem tego swoistego spaceru śladami artystów doceniających urodę Koziego Grodu jest kolejna teka autolitografii poświęconych architekturze Lublina, tym razem autorstwa Leona Wyczółkowskiego. Ten związany z Lubelszczyzną artysta, zauroczony zaułkami miasta zarejestrował je na kilkunastu barwnych i czarno-białych grafikach, dokumentując w malarski sposób swój pobyt w mieście w roku 1918. Wiele z tych prac to wizerunki pojedynczych obiektów, inne zaś zawierają panoramiczne ujęcia ważniejszych dzielnic i fragmenty ulic. Wszystkie są jednak dowodem na wyjątkową wrażliwość ich autora na piękno zabytkowej architektury i malowniczość otaczającej je natury.

———————-

Elżbieta Matyaszewska, historyk sztuki, doktor nauk humanistycznych. W latach 1985-1990 członkini ogólnopolskiego zespołu badawczego przy Instytucie Sztuki PAN w Warszawie, prowadzącego badania nad polskim życiem artystycznym drugiej połowy XIX wieku, w ramach programu węzłowego Polska kultura narodowa, jej percepcje i tendencje. W 1991-1993 sekretarz naukowy zespołu przy Instytucie Sztuki PAN, przygotowującego katalog dzieł malarskich Jana Matejki w związku z rocznicami 150-lecia urodzin i 100-lecia śmierci artysty – dwutomowa publikacja, do której napisała też kilkadziesiąt haseł katalogowych, została wydana w 1993 roku pod tytułem Matejko. Obrazy olejne. Katalog. W latach 1992-2001 współpracowała z redakcjami lubelskich i warszawskich periodyków (m.in. „Przegląd Akademicki”, „Dziennik Wschodni”, „Akcent”, „Wnętrze Twojego Domu”, „Dobre Wnętrze”, „Zabytki-Heritage”), publikując relacje z wystaw sztuki dawnej i współczesnej, a także cykliczne teksty z zakresu historii ubioru, mody i rzemiosła artystycznego.
Elżbieta Matyaszewska od lat utrzymuje aktywny kontakt z Instytutem Historii Sztuki KUL, uczestnicząc w organizowanych sesjach naukowych oraz działalności kulturalno-naukowej na rzecz miasta Lublin. W roku 2008 koordynowała prace mające na celu zorganizowanie przy Instytucie Historii Sztuki KUL zajęć z historii sztuki dla członków Uniwersytetu Trzeciego Wieku, z którym współpracuje jako wykładowca. Wykłada również dla członków UTW w Tomaszowie Lubelskim i Świdniku. Od roku 2011 prowadzi współpracę z Filharmonią Lubelską w ramach Akademii Muzyki i Plastyki (oferta skierowana do szkół ponadpodstawowych Lublina i regionu), przygotowując prezentacje z zakresu sztuk plastycznych, wpisujące się w określone tematy muzyczne. Ponadto, w ramach działalności dydaktycznej, prowadziła zajęcia obejmujące najważniejsze zjawiska z dziejów sztuki nowoczesnej i najnowszej, zarówno polskiej, jak i powszechnej w Wyższej Szkole Humanistyczno-Przyrodniczej w Sandomierzu, wykłady o sztukach pięknych dla członków Uniwersytetu Otwartego KUL, a także zajęcia specjalizacyjne na Studiach Podyplomowych przy Instytucie Historii Sztuki KUL. W ostatnich latach pracowała w Instytucie Leksykografii KUL na stanowisku adiunkta, prowadząc dział sztuki religijnej i redagując hasła z tego zakresu tematycznego do Encyklopedii Katolickiej. Od stycznia 2014 roku jest wiceprezesem lubelskiego Oddziału Stowarzyszenia Historyków Sztuki.

Elżbieta Matyaszewska jest autorką książki „Wierzę w cuda nie od dziś”. Religia w życiu i twórczości Jana Matejki (Lublin 2007) oraz kilkudziesięciu publikacji naukowych i popularnonaukowych w zakresie ikonografii chrześcijańskiej i malarstwa polskiego, a także wielu haseł z dziedziny historii sztuki zamieszczonych w Encyklopedii Katolickiej.