19 i 20 stycznia – IX Ogólnopolski Przegląd Zespołów i Grup Kolędniczych

***

->  Protokół z IX Ogólnopolskiego Przeglądu Zespołów i Grup Kolędniczych  <-

***

ulotka.pdf

Przegląd
w sobotę 19 stycznia 2019 r. od godz. 10:00
w niedzielę 20 stycznia 2019 r. od godz. 10:00
część uroczysta: błogosławieństwo Biskupa Lubelskiego,
 łamanie się opłatkiem i wręczenie nagród w niedzielę o godz. 14:00
w sali widowiskowej Domu Kultury LSM
w Lublinie, ul. K. Wallenroda 4a, tel. 81 743 48 29

Wstęp wolny

Przewodniczący Komitetu Organizacyjnego Zdzisław Podkański
Prezes Stowarzyszenia „Nasz Piast” Czesław Warda
Prowadzenie  Małgorzata Iwanicka

Patronat:
Ks. abp Stanisław Budzik, Poseł do Parlamentu Europejskiego Mirosław Piotrowski, Poseł do Parlamentu Europejskiego Krzysztof Hetman, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Jan Krzysztof Ardanowski,  Wojewoda Lubelski Przemysław Czarnek, Marszałek Województwa Lubelskiego Jarosław Stawiarski,  Prezydent Miasta Lublin Krzysztof Żuk

PROGRAM PRZEGLĄDU

sobota 19 stycznia 2019 r.

10.00 – Rozpoczęcie
10.00 – Szkoła Podstawowa nr 32 w Lublinie
10.10 – Szkoła Podstawowa w Stawie
10.40 – Szkoła podstawowa w Woli Sernickiej – Grupa teatralna „Laserki
11.00 – Grupa Śpiewacza – „Kawęczyn”
11.10 – Zespół Śpiewaczy „Czerniczanki z Kapelą” z Czernica
11.20 – Zespół Szkół Ogólnokształcących w Rybczewicach
11.50 – Męski Zespół Śpiewaczy z Bukowej
12.00 – Grupa Śpiewacza „Borowiacy” z Branwi
12.10 – Zespół Śpiewaczy „Kocudzanki” z Kocudzy
12.20 – Zespół Śpiewaczy „Jarzębina” z Kocudzy
12.30 – Zespół Śpiewaczy „Roztoczanki” z Branwi
12.40 – Zespół Śpiewaczy „Marianki”  z Kocudzy Drugiej
12.50 – Zespół Pieśni i Tańca Gminy Chełm „Uherzacy”
13.20 – Kapela „Uroczysko” z Krasnegostawu
13.30 – Grupa Koędnicza – „Ludowa Szopka z Lalkami”
13.50 – Zespół Ludowy „Kalina”
14.00 – Zespół Ludowy „Sławiniacy”

niedziela 20 stycznia 2019 r.

10.00 – Rozpoczęcie
10.00 – Ludowy Zespół Śpiewaczy – „Aleksandrowiacy
10.10 – Zespół Śpiewaczy – „Kresowianki”
10.20 – Zespół Śpiewaczy – „Stokrotka”
10.30 – Zespół Śpiewaczy – „Rososzanki”
10.40 – Zespół Śpiewaczo-obrzędowy – „Karczmiska” z Leopoldowa
10.50 – Zespół Śpiewaczy – „Moszczanianki”
11.00 – Zespół Śpiewaczy – „Pelagia”
11.10 – Zespół Śpiewaczy – „Babeczki”
11.20 – Chór „Sitanianie” z Sitańca
11.30 – Zespół Śpiewaczy przy Kole Gospodyń Wiejskich z Baranowa
11.40 – Zespół Kolędniczy z Łazor
12.00 – Chór Dziecięcy „Żołnierze Września 1939 Garnizonu Dęblin”
12.15 – Zespół Obrzędowy „Herody” z Budek
12.45 – Zespół Pieśni i Tańca „Jawor” z UP w Lublinie
13.00 – Zespół Śpiewaczy „Rudzianki” z Rudy

część uroczysta: błogosławieństwo Biskupa Lubelskiego,
 łamanie się opłatkiem i wręczenie nagród w niedzielę o godz. 14:00

________________________

Kolędy w polskiej tradycji

We współczesnej, ale dosyć powszechnej społecznej recepcji, kolęda  to przede wszystkim pieśń przedstawiające treści związane z Bożym Narodzeniem. Taki rodzaj potocznej wiedzy genologicznej potwierdzają również słowniki języka polskiego oraz leksykony terminologiczne. Powstaje wszakże pytanie: czy jest to wiedza pełna i adekwatna? Sama nazwa gatunku, jak dosyć powszechnie wiadomo, jest zapożyczeniem łacińskim – od wyrazu calendae, co w kalendarzu juliańskim oznaczało „pierwszy dzień miesiąca”. W starożytności w sposób szczególnie świąteczny obchodzono w Rzymie styczniowe calendae, bowiem wiązało się to z końcem i początkiem Nowego Roku, a więc z okresem składania życzeń, wzajemnego obdarowywania się, a wszystko to miało zapewnić pomyślną przyszłość. Zwyczaj ten, poprzez Bałkany, przywędrował do Polski, a dokładniej mówiąc przyjęli go Słowianie jeszcze w późnym okresie wspólnoty, a więc gdzieś około VI-VIII wieku po Chrystusie. Bogata jest też „wewnętrzna historia”, czyli struktura semantyczna wyrazu kolęda na gruncie polskim (ogólniej – także słowiańskim). Obsługiwał on bowiem kilka znaczeń, co ma swoje konsekwencje do dzisiaj. W najstarszych słownikach najwcześniejsze potwierdzenie ma znaczenie następujące: „podarunek noworoczny lub wigilijny, bożonarodzeniowy”, z dialektalnym rozszerzeniem i uogólnieniem semantyki na „dar, podarunek; wiano”. Ponadto inne znaczenia tego wyrazu, to: • „zadatek” – szczególnie ten, który dawany był na gody, jako że na św. Szczepana powszechny był zwyczaj godzenia na służbę parobków; • odwiedzanie parafian przez księdza w okresie Bożego Narodzenia; • „danina dla księdza” pobierana w okresie Bożego Narodzenia; • mieszanina potraw wigilijnych z opłatkiem i chlebem dawana bydłu zazwyczaj na św. Szczepana, tzw. kolęda dla bydła; później sam specjalny opłatek (innego koloru); • kolędowanie, czyli obrzędowe składanie życzeń – chodzenie z kolędą; • dar dla kolędników; • na niektórych obszarach „okres Bożego Narodzenia” i „Wigilia”; • w staropolszczyźnie także Nowy Rok; • garstka splecionych kłosów ze zboża przynoszona przez gospodarza w dniu Wigilii (w innych regionach był to cały snopek zwany Królem); • już w XVI wieku także „pieśń o tematyce świeckiej z prośbą o dary”. Natomiast znaczenie najbardziej znane współcześnie: „pieśń religijna z okazji Bożego Narodzenia” – utrwaliło się stosunkowo późno, bo dopiero w XVIII i XIX wieku. W staropolszczyźnie tego typu kolędy opowiadające o Bożym Narodzeniu, oparte na wzorach łacińskich i europejskich, nazywano rotułami, symfoniami anielskimi, piosnkami, pieśniami nabożnymi, kantykami. Stąd też później powstała nazwa kantyczka dla określenia specjalnego zbioru pieśni kolędowych. Najstarsze, a dochowane do dzisiaj polskie rotuły czy kantyki to utwory XV- wieczne: Anioł pasterzom mówił i Kiedy król Herod królował. Jednakże epoką, w której doszło do największego rozkwitu tego typu polskich kolęd, był wiek XVII i XVIII. Z  późniejszych wieków pochodzą udane próby autorskich kolęd, jak: Piotra Skargi W żłobie leży, Franciszka Karpińskiego Bóg się rodzi oraz Teofila Lenartowicza Mizerna cicha. Pewną odmianą kolędy opowiadającej o Bożym Narodzeniu są pastorałki. Dosłownie tłumacząc znaczenie nazwy gatunkowej należy powiedzieć, że są to utwory o motywach pasterskich. Genetycznie mają one związek z sielanką. Jednakże w polskiej kulturze, szczególnie barokowej, rozwinął się nurt pastorałki domowej, a więc takiej, która – ze względu m.in. na swój temat, sposób jego ujęcia (humorystyczność), a czasami i pewien stopień frywolności, nie została dopuszczona do wykonywania w kościołach i do liturgii. Ich obieg określał dom. Obok kolęd pasterskich rozwijały się także kolędy zakonne – franciszkańskie, karmelitańskie, związane z pielęgnowanym w zakonach żeńskich zwyczajem kołysania figurki Pana Jezusa. W tej adoracyjnej sytuacji śpiewano pieśni o Bożym Narodzeniu. Ale i w kulturze tradycyjnej również powstała ciekawa i wartościowa grupa pieśni opowiadających o Bożym Narodzeniu. Są to ludowe kolędy apokryficzne. Podejmują one różne tematy i motywy: np. poszukiwanie miejsca na nocleg i jednocześnie narodziny Pana Jezusa; motyw Zwiastowania; ucieczka św. Rodziny do Egiptu itp. Podstawowe cechy ludowej kolędy apokryficznej to: postawienie w centrum świata tekstowego rodziny, a przede wszystkim Matki Bożej i Pana Jezusa; właściwa folklorowi obrazowość i konkretność; obecność znanych w kulturze ludowej (ale i nie tylko ludowej) elementów symbolicznych: np. biały kamień i bystra woda, zielona lipeńka itp. Są to „ludowe symbole kosmosu, sytuacji przejścia, początku i końca”. Jednakże typologicznie najstarszą formą ludowej kolędy są pieśni życzące, a więc te związane z pojęciem i wymianą darów, czyli z kolędowaniem. Tego typu utwory, genetycznie noworoczne, funkcjonują w kontekście obrzędu, a więc struktury zorganizowanej i sakralnej. Dar w kolędowaniu może mieć wymiar materialny, ale takim darem jest również słowo życzące, które w kontekście obrzędu ma moc kreowania świata. Wśród tej grupy – ze względu na adresata oraz intencjonalność, wyróżnia się trzy podstawowe grupy: kolędy gospodarskie, panieńskie i kawalerskie. Należy też przypomnieć, że polska tradycja i kultura wykształciły jeszcze bardziej współczesną odmianę kolędy, jaką są tzw. kolędy aktualizowane. Są to teksty w swoich treściach nawiązujące do współczesnych wydarzeń społecznych i politycznych, ale śpiewane na melodie znanych kolęd bożonarodzeniowych. W Polsce są dokumentowane od powstania styczniowego, a ostatni okres ich bujnego rozwoju to czasy organizowania ruchów solidarnościowych. Kolęda to w Polsce gatunek żywy, nie tylko w sensie obiegu. W czasach zupełnie nam współczesnych – tj. w XXI wieku, znane są liczne przykłady tworzenia nowych pieśni bożonarodzeniowych.

prof. dr hab. Jan Adamowski