Spotkanie 
w czwartek 31 stycznia 2019 r. o godz. 17.00

Wstęp wolny

CZWARTKI ZE SZTUKĄ
Spotkanie z historykiem sztuki
dr Elżbietą Matyaszewską

Biblia w obrazach

Rodzina Jezusa w wyobrażeniach artystów

ulotka.pdf

Dla badaczy Pisma Świętego ważnym aspektem było zagadnienie zrekonstruowania rodowodu Jezusa, czego bezpośrednim źródłem stało się proroctwo zawarte w Księdze Izajasza – „I wyrośnie różdżka z pnia Jessego, i wypuści odrośl z jego korzeni” (Iz 11,1). W Nowym Testamencie rodowód Jezusa próbowało odtworzyć dwóch ewangelistów – Mateusz i Łukasz. Ten pierwszy rozpoczął genealogię od Abrahama, drugi natomiast – aż od Adama, czyli protoplasty całego rodu ludzkiego. Mateuszowi udało się wyodrębnić 42 pokolenia, a Łukaszowi aż 72, obaj natomiast w swej rekonstrukcji dotarli do św. Józefa, czyli opiekuna Jezusa. Tak nakreślony rodowód Jezusa stał się źródłem inspiracji dla wielu pokoleń artystów, otrzymując określenie „Drzewo Jessego”. Ten wyjątkowy motyw plastyczny przedstawiał pień drzewa, który wyrastał z tułowia śpiącego Jessego, ojca króla Dawida, lub w innym ujęciu – z leżącej postaci Adama. Gałęzie owego drzewa wypełniane były postaciami przedstawicieli poszczególnych rodów, a zarazem przodków Jezusa. On sam bywał ukazywany jako Dzieciątko, najczęściej trzymane na rękach przez Maryję, która stanowiła dopełniający element tego ikonograficznego motywu.
O ile temat „Drzewa Jessego” można odnaleźć w ewangeliach kanonicznych, to już dzieje najwcześniejszych lat życia Maryi zostały opisane jedynie na kartach tekstów apokryficznych. Najwięcej szczegółów o rodzicach Matki Bożej, jej narodzeniu, dzieciństwie oraz okresie młodości, aż do zaślubin z Józefem, odnajdujemy głównie w Protoewangelii Jakuba oraz Złotej Legendzie Jakuba de Voragine’a. Kilka faktów podawała również Ewangelia Pseudo-Mateusza – kolejna księga, nie włączona przez Kościół do tzw. kanonu.
Opowieść o tym, jak Joachim i Anna – rodzice Maryi – spotkali się przy Złotej Bramie w Jerozolimie, by następnie stać się małżeństwem, oraz o tym, jak cierpliwie czekali na potomstwo, którym Bóg ich obdarzył dopiero wtedy, gdy byli w podeszłym wieku, od wczesnego średniowiecza inspirowała artystów, przynosząc owoce w postaci fresków, miniatur, a także obrazów sztalugowych. Z nie mniejszym zainteresowaniem i maestrią malarze odtwarzali niełatwą do namalowania, ale jakże zwyczajną, scenę narodzin Maryi oraz pierwszych godzin jej życia. Ich uwadze nie umknęły też inne sceny dzieciństwa przyszłej Matki Boga, cierpliwie uczącej się pod okiem Anny, a także znane z pism apokryficznych wydarzenie, gdy rodzice zaprowadzili trzyletnią Maryję do świątyni, gdzie spędziła niemal 11 lat, przygotowując się do roli, jaką Bóg jej wyznaczył.

Elżbieta Matyaszewska
– historyk sztuki, doktor nauk humanistycznych, absolwentka historii sztuki Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Były pracownik Instytutu Leksykografii KUL – redaktorka i autorka haseł z zakresu sztuki religijnej, zamieszczonych w Encyklopedii Katolickiej. Przez lata współpracowała z redakcjami lubelskich i warszawskich periodyków, publikując relacje z wystaw sztuki dawnej i współczesnej, a także cykliczne teksty z zakresu historii ubioru, mody i rzemiosła artystycznego. W ramach prac związanych z gromadzeniem informacji o  stratach kultury polskiej, prowadzonych przez Wydział do spraw Strat Wojennych Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, przygotowała kilkadziesiąt kart obiektów rzeźbiarskich z XIX i XX wieku utraconych podczas II wojny światowej. Obecnie współpracuje z Instytutem Sztuki PAN w Warszawie, a także Redakcją Polskiego Słownika Biograficznego, pisząc biogramy polskich artystów, przewidziane do kolejnych tomów obu słowników. Utrzymuje stały kontakt jako wykładowca z Uniwersytetem Trzeciego Wieku w Lublinie, Tomaszowie Lubelskim oraz Świdniku, a także z Filharmonią Lubelską, przygotowując tam, w ramach Akademii Muzyki i Plastyki, prezentacje z zakresu sztuk plastycznych, wpisujące się w określone tematy muzyczne (oferta jest skierowana do szkół ponadpodstawowych Lublina i regionu). Od paru lat związana jest z Domem Kultury LSM w Lublinie, gdzie w ramach tematów przewodnich „Niespiesznie po Lublinie”, „Czy artysta może być kobietą”, „Galeria arcydzieł”, prowadzi cykliczne wykłady z historii sztuki, popularyzujące wiedzę o znanych i mniej znanych artystach oraz artystkach, a także wybranych arcydziełach sztuki europejskiej.
Jest autorką książki „Wierzę w cuda nie od dziś”. Religia w życiu i twórczości Jana Matejki (Lublin 2007), współautorką albumowego opracowania Matejko. Obrazy olejne. Katalog (Warszawa 1993), autorskich rozdziałów w kilku publikacjach zbiorowych dotyczących ikonograficznej obecności zwierząt w dziełach sztuki, referatów posesyjnych podejmujących problematykę sztuki religijnej oraz kilkudziesięciu publikacji naukowych i popularnonaukowych z zakresu ikonografii chrześcijańskiej i malarstwa polskiego. Jest członkiem Stowarzyszenia Historyków Sztuki.