9 października – Spotkanie autorskie i promocja książek – Irena Kowalczyk – Pałace, dwory i nekropolie Lublina

Spotkanie
w środę 9 października 2019 r. o godz. 18.00
Wstęp wolny

Spotkanie autorskie i promocja książek

Irena Kowalczyk

Pałace, dwory i nekropolie Lublina

CMENTARZ to „Wielka Księga Pamięci” rodząca zadumę nad życiem i sensem istnienia człowieka. Jest wspólnotą żywych i umarłych, których łączą więzy narodowe, wyznaniowe i rodzinne. Cmentarz to miejsce pochówku tysięcy ludzi, zmarłych przed wiekami, rokiem, miesiącem. Od najdawniejszych czasów jest przestrzenią nietykalną, miejscem świętym. To ziemia poświęcona, a wszystko to, co znajduje się na niej, należy do umarłych, dlatego zabezpieczana jest ogrodzeniem. Parkany i mury cmentarza tworzą strefę symboliczną między sacrum a profanum. Brama cmentarza uświadamia wierzącym przebaczenie i odpuszczenie wszelkich win i staje się znakiem otwartego raju. Aleja główna prowadzi do miejsca centralnego, jakim jest kaplica lub krzyż, skąd rozchodzą się dróżki jak ramiona krzyża. W przestrzeni cmentarza rosną smukłe drzewa (topole, tuje kojarzone z żałobą, cyprysy – symbol smutku, pożegnania czy akacje – symbole męki, nieśmiertelności), które „smukłością sięgają aż do Nieba”, łącząc przez to ziemię z sacrum. Posadzone dęby, lipy, klony, jesiony, kasztany, tworzyły na cmentarzach swoiste ogrody, parki rozbrzmiewające śpiewem ptaków. Oprócz grobów ziemnych, na których stawiano drewniane krzyże, wznoszono również nagrobki i grobowce z różnorodnych materiałów kamiennych. Podstawy i cokoły wykonywano najczęściej z piaskowca, natomiast figury i rzeźby z wapienia. Marmur stosowano do tablic inskrypcyjnych. Z granitu czarnego wykonywany był cały nagrobek, a zamiast rzeźby stawiano na nim np. monumentalny krzyż z krucyfiksem, czasami odlanym w brązie – symbol nieśmiertelności. Przy nagrobkach tych pojawiały się kute łańcuchy, pręty, słupki. Nagrobki żeliwne ozdabiano wijącymi się kwiatami, liśćmi, girlandami kwiatowymi i otaczano ażurowym ogrodzeniem.
Cmentarze w Europie przybierały różne formy i przechodziły zmienne koleje losu. Już starożytni Rzymianie wznosili katakumby, a dawni Słowianie grzebali ciała swoich bliskich lub spalali ich szczątki w lasach, na polach, w miejscach ustronnych, usypywali mogiły zwane kurhanami, żalnikami czy horodyszczami. (…)
Najstarszy cmentarz w Lublinie mieścił się przy kościele pw. Świętego Ducha. Został założony w XV w. i pełnił swoją funkcję do połowy XVII w. Kolejny cmentarz usytuowany był przy kościele pw. Bożego Ciała. Fundacja dla oo. bonifratrów miała miejsce w połowie XVII w. (obecnie plac Litewski) i zapewne wtedy powstał cmentarz, istniejący do początku XIX w. Trzecia z kolei nekropolia usytuowana była obok kościoła pw. Świętego Krzyża (obecnie Akademicki), na gruncie brygidkowskim, oddanym dla oo. dominikanów obserwantów.
W miarę jak rosły miasta, cmentarze stawały się za ciasne, zaczęło brakować miejsca na pochówki. Zaczęto ostrzegać przed wybuchem epidemii oraz głośno domagać się radykalnych zmian. (…) Akcja likwidacji cmentarzy przykościelnych i przeniesienia ich poza mury miejskie rozpoczęła się w czasie upadku państwa polskiego. Odpowiednie dekrety urzędowe wydawali władcy państw zaborczych. W 1773 r. taki dokument wydał król Fryderyk II w zaborze pruskim, w 1783 r. – austriacki cesarz Józef II, a car Aleksander I – dopiero w 1817 r. Na terenie Królestwa Polskiego komisje boni ordinis (komisje dobrego porządku) rozpoczęły akcje porządkowania zaniedbanych cmentarzy przykościelnych i wyprowadzania ich poza miasto. Jedynymi cmentarzami, jakie do końca XVIII w. znajdowały się poza murami miejskimi, były cmentarze żydowskie, dla biednych, obcych, skazańców i samobójców, a także dla tych, którzy zginęli w bitwach lub zmarli na choroby zakaźne. Ofiary epidemii grzebane były w mogiłach zbiorowych…

PAŁAC – reprezentacyjna budowla mieszkalna, pozbawiona cech obronnych. Był rezydencją władcy, rezydencją wielkopańską lub patrycjuszowską. Budowle typu pałacowego znane były już od starożytności (w Egipcie, na Krecie, w Persji, Grecji czy Rzymie, gdzie wznoszono okazałe pałace cesarskie, między innymi na Palatynie – stąd nazwa łacińska: palatium).
W Polsce kamienna budowla przedromańska i romańska, powiązana z rotundami, była początkowo pałacem książęcym. W epoce gotyku wznoszono pałace o różnych formach, między innymi wieży mieszkalnej. Architektura takiej budowli sprowadzała się do prostej bryły, najczęściej o trzech kondygnacjach i z wewnętrznym, czworobocznym dziedzińcem arkadowym…

DWÓR – jako siedziba średniowiecznego ziemianina pojawił się na terenie Polski w XV wieku, co było związane z przekształceniem się polskiego rycerstwa w stan szlachecki. W historii polskiej architektury budownictwo dworskie utrzymywało się przez prawie cztery stulecia. Charakterystyczny ziemiański dwór to budynek z gankiem lub portykiem kolumnowym, będący miejscem, w którym pielęgnowano polskie tradycje i obyczaje.

Irena Kowalczyk – autorka przewodników po Lublinie
Urodziłam się w Lublinie. Dzieciństwo i młodość spędziłam w domu rodzinnym, przy ulicy Obywatelskiej. Uczęszczałam do Szkoły Podstawowej nr 4 im. Adama Mickiewicza w Lublinie, potem naukę kontynuowałam w V Liceum Ogólnokształcącym, następnie ukończyłam Zawodową Szkołę Administracji i Akademię Krajoznawstwa.
Po ukończeniu nauki rozpoczęłam pracę zawodową. Początkowo pracowałam w Spółdzielni Metalowców „Promet”, potem w Lubelskiej Spółdzielni Spożywców „Społem”, następnie w Kopalni Węgla Kamiennego w Bogdance.
Od najmłodszych lat interesowałam się historią i  zabytkami mojego miasta, a także historią miast i miasteczek naszego województwa.
Z powodu pracy zawodowej i wychowywania jedynej córki Magdaleny dopiero w 1996 roku ukończyłam kurs przewodników miejskich i terenowych oraz pilotów wycieczek turystycznych. Pracę przewodnika i pilota kontynuuję do dnia dzisiejszego. Zorganizowałam też kilka kursów przewodnickich, które spotkały się z ogromnym zainteresowaniem ze strony uczestników. Odbywałam z kursantami wycieczki po Lublinie i jego okolicach. W 2000 roku założyłam własną działalność turystyczną i wydawniczą, którą prowadzę do dziś.
O Lublinie lubię pisać, opowiadać, fotografować i wydawać książki na jego temat. W 2000 roku wydałam pierwszą publikację pt. Lublin. Przewodnik turystyczny – Trasa 1, w 2001 ukazał się przewodnik turystyczny pt. Stare Miasto, Lublin – Trasa 2. Wzgórze zwane Żmigród, Śródmieście, następnie w 2005 roku Lublin – Stare Miasto, w 2008 – Lublin – albumik, w 2011 – Zwiedzamy Lublin – Przewodnik, w 2019 – Lubelskie nekropolie oraz Lublin – Pałace i dwory.
Jestem członkiem Polskiego Towarzystwa Turystycznego Krajoznawczego, a także członkiem Koła Przewodników Miejskich i Terenowych im. Mikołaja Stanisława Pajdowskiego w Lublinie. W tej organizacji pełniłam funkcje członka Zarządu, następnie członka Komisji Rewizyjnej. Od blisko czterech lat jestem przewodniczącą Samorządu Przewodników Turystycznych PTTK Województwa Lubelskiego.
Za zaangażowanie i aktywną pracę na rzecz polskiego przewodnictwa turystycznego otrzymałam Srebrny Krzyż Zasługi, oraz za wkład i zaangażowanie w rozwój miasta i zasługi na rzecz jego mieszkańców, z rąk Prezydenta Miasta Lublina dr Krzysztofa Żuka, otrzymałam w 2017 roku Medal 700-lecia Miasta Lublina.

Irena Kowalczyk