czwartek 9 maja 2013 r.

o godz. 18:00

spotkanie z historykiem sztuki

dr Elżbietą Matyaszewską

na temat

Kulinaria i kulturalia
czyli co łączy kuchnię ze sztuką

***

Gallustyczne opowieści czyli kura i kogut w sztukach pięknych

Wstęp wolny

ulotka.pdf

Jednym z bohaterów mitologii greckiej był urodziwy młodzieniec o imieniu Alectryon. Będąc wiernym przyjacielem boga wojny Aresa, towarzyszył mu w nocnych pijatykach, a zwłaszcza w potajemnych spotkaniach Aresa z boginią miłości Afrodytą, prywatnie żoną Hefajstosa. Aby ich romans nie wyszedł na jaw, zadaniem Alectryona było budzenie kochanków przed świtem i ostrzeżenie, że noc ma się już ku końcowi. Któregoś jednak razu nasz efeb zaspał, bóg słońca Helios zalał światłem tajemną kryjówkę kochanków i wszystko się wydało. W konsekwencji Ares, rozgniewany na Alectryona, zamienił go, razem z jego hełmem, pióropuszem i ostrogami w koguta, by w tej postaci już na zawsze musiał oznajmiać, że wstaje nowy dzień. Tak oto, dumny przedstawiciel ptactwa domowego, męski odpowiednik Gallus gallus domesticus zaistniał w świecie mitologii, a co za tym idzie w kulturze i sztuce, będąc symbolem świtu i zaczynającego się poranka, a w szerszym ujęciu Słońca i światła, a także ognia, głównie ze względu na swój ognistoczerwony grzebień. Jako że zapowiadał codzienny powrót Słońca na nieboskłon, był także symbolem życia i odradzania się, stając się na przestrzeni wieków elementem wielu przedstawień plastycznych. Warto przypomnieć, iż już w czasach rzymskich słowo gallus oznaczało zarówno koguta, jak i mieszkańca celtyckiej Galii, toteż Rzymianie, wykorzystując niejako tę grę słów i uważając, że Galowie są równie zadziorni, ale i dumni zarazem jak mieszkaniec domowego kurnika, rychło zaczęli stawiać znak równości między tymi dwoma podmiotami. W efekcie już od wczesnego średniowiecza kogut bywał coraz bardziej jednoznacznie kojarzony z Francuzami (czyli dawnymi Galami), a od renesansu stał się ich oficjalnym symbolem narodowym. Te ptaki grzebiące pojawiły się również w świece chrześcijańskim, niosąc ze sobą określoną wartość symboliczną i będąc elementem wielu przedstawień ikonograficznych.

______________________________

Elżbieta Matyaszewska, historyk sztuki, doktor nauk humanistycznych, publicystka, pracownik Instytutu Leksykografii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Autorka publikacji naukowych i popularnonaukowych oraz haseł do Encyklopedii Katolickiej. Czynnie współpracuje z Instytutem Sztuki KUL, Filharmonią Lubelską, Uniwersytetem Trzeciego Wieku i wieloma innymi instytucjami zajmującymi się propagowaniem kultury i sztuki.
W 1987 roku ukończyła historię sztuki na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim na podstawie pracy magisterskiej Monografia Jamy Michalikowej, napisanej pod kierunkiem prof. dr. hab. Andrzeja Ryszkiewicza. 12 marca 2008 roku uzyskała tytuł doktora nauk humanistycznych w dziedzinie historii i historii sztuki na podstawie rozprawy pt. „Wierzę w cuda nie od dziś”, czyli religia w życiu i twórczości Jana Matejki, której promotorem był prof. dr. hab. Lechosław Lameński.
W latach 1985-1990 wchodziła w skład ogólnopolskiego zespołu badawczego przy Instytucie Sztuki PAN w Warszawie, którego celem było gromadzenie dokumentacji i prowadzenie badań polskiego życia artystycznego XIX wieku (lata 1849-1863) w ramach tzw. programu węzłowego Polska kultura narodowa, jej percepcje i tendencje.
W okresie od 1991 do 1993 roku była sekretarzem naukowym zespołu przy Instytucie Sztuki PAN przygotowującego wraz z Wydawnictwem „Arkady” katalog dzieł malarskich Jana Matejki w związku z rocznicami 150-lecia urodzin i 100-lecia śmierci artysty. Dwutomowa publikacja, w której była autorką kilkudziesięciu haseł katalogowych, została wydana w 1993 roku pod tytułem Matejko, Obrazy olejne.
W latach 1992-1993 Elżbieta Matyaszewska współpracowała w Lublinie z redakcjami „Przeglądu Akademickiego” i „Kroniki Tygodnia”, regularnie publikując relacje z wystaw sztuki dawnej i współczesnej. Przez kolejne lata (1994-2001) dla kilku lubelskich i warszawskich periodyków („Dobre Wnętrze”, „Gospodyni”, „Dziennik Wschodni”, „Akcent”) przygotowywała teksty z zakresu historii sztuki, historii ubioru, mody i rzemiosła artystycznego. Od października 1998 roku do listopada 2000 roku była współpracownikiem redakcji wydawnictw „Twój Poradnik Budowlany” i „Wnętrze Twojego Domu” w charakterze redaktora odpowiedzialnego za kreacje działu aranżacji wnętrz i współpracy z rzemiosłem artystycznym. Współpracowała też z warszawskim miesięcznikiem „Zabytki-Heritage”.
Elżbieta Matyaszewska jest autorką książki „Wierzę w cuda nie do dziś”. Religia w życiu i twórczości Jana Matejki, Lublin 2007, rozpraw naukowych, np.: Maria Wodzicka. Zapomniana malarka ze Lwowa, „Roczniki Humanistyczne KUL” 2007, R. LV, z. 4, s. 279 – 304); Komunikacja graficzna, czyli plakat polski w dwudziestoleciu międzywojennym, w: Komunikowanie i komunikacja w dwudziestoleciu międzywojennym, Lublin, Wydawnictwo UMCS, 2010, s. 219-238; Eligiusz Niewiadomski – między sztuką a zbrodnią, w: Sensacja w dwudziestoleciu międzywojennym (prasa, literatura, radio, film, Lublin, Wydawnictwo UMCS, 2011, s. 47-55; Witold Wojtkiewicz – mistrz romantyczno-symbolicznej groteski, w: Jacek Malczewski i symboliści. Obrazy kultury polskiej, Lublin 2012, s. 211-219; Madonna z Puszczy jako przykład recepcji na ziemiach polskich typu ikonograficznego Matki Bożej Śnieżnej, w: Madonna z Puszczy. Sanktuarium Matki Bożej Patronki Leśników, Pani Ziemi Kolbuszowskiej w Ostrowach Tuszowskich, Lublin 2012, s.146-158 oraz kilkudziesięciu artykułów o polskich artystach, m.in. Józefie Czapskim, Adamie Myjaku, Józefie Pankiewiczu, Walerym Rzewuskim, Henryku Siemiradzkim, Auguście Zamoyskim.