we wtorek 10 grudnia 2013 r.

o godz. 18.00

Spotkanie z historykiem sztuki

dr Elżbietą Matyaszewską

na temat

Między sztuką a zbrodnią

– czyli o Eligiuszu Niewiadomskim słów kilka

ulotka.pdf

Gdy 16 grudnia 1922 roku o godzinie 12.05 padły strzały w warszawskim gmachu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych i śmiertelnie raniły Gabriela Narutowicza, pierwszego Prezydenta II RP, wśród mimowolnych świadków owej tragicznej zbrodni padło mocne określenie pod adresem zabójcy – strzelał „ten wariat”. Owym „wariatem”, który zapisał tak niechlubną kartę w dziejach młodego państwa polskiego, zabijając polskiego prezydenta, wybranego w demokratycznych wyborach i zaprzysiężonego zaledwie parę dni wcześniej, był Eligiusz Niewiadomski – malarz, krytyk i historyk sztuki, pedagog i popularyzator kultury. Artysta i morderca – iście zaskakujące zestawienie. Oto człowiek o artystycznej duszy, na co dzień obcujący z pięknem, harmonią, kolorem, sam tworzący i jednocześnie nauczający innych jak powinno się oglądać i oceniać szeroko rozumianą sztukę, nagle, powodowany jakimś, wydawałoby się niezrozumiałym impulsem, przychodzi do warszawskiej Zachęty na otwarcie wystawy obrazów i strzela do człowieka. I nie był to bynajmniej żaden artystyczny pokaz czy wyjątkowy performance. Kule były prawdziwe, a ofiara zamachu zmarła niemal natychmiast. Niebywałe, tragiczne wydarzenie. Malarz-Polak zabił prezydenta-Polaka. Mało tego. Uczynił to z absolutną pewnością, bez cienia emocji, a po wszystkim, „z kamienną twarzą” – jak mówili świadkowie, dobrowolnie oddał się w ręce sprawiedliwości. Nic innego nie można było w tej sytuacji powiedzieć, jak tylko – „to wariat”. Kim był zatem bohater tej największej w dwudziestoleciu międzywojennym zbrodni? Zimnym, wyrachowanym mordercą, czy też uwikłanym z polityczne spory ideowcem, stawiającym siebie w roli sędziego i kata równocześnie? A może jedynie nadwrażliwym artystą, wbrew sobie wprowadzonym do labiryntu wielkiej polityki, gdzie się kompletnie zagubił?

Elżbieta Matyaszewska, historyk sztuki, doktor nauk humanistycznych, publicystka, pracownik Instytutu Leksykografii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Autorka publikacji naukowych i popularnonaukowych oraz haseł do Encyklopedii Katolickiej. Czynnie współpracuje z Instytutem Sztuki KUL, Filharmonią Lubelską, Uniwersytetem Trzeciego Wieku i wieloma innymi instytucjami zajmującymi się propagowaniem kultury i sztuki. W 1987 roku ukończyła historię sztuki na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim na podstawie pracy magisterskiej Monografia Jamy Michalikowej, napisanej pod kierunkiem prof. dr. hab. Andrzeja Ryszkiewicza. 12 marca 2008 roku uzyskała tytuł doktora nauk humanistycznych w dziedzinie historii i historii sztuki na podstawie rozprawy pt. „Wierzę w cuda nie od dziś”, czyli religia w życiu i twórczości Jana Matejki, której promotorem był prof. dr. hab. Lechosław Lameński. W latach 1985-1990 wchodziła w skład ogólnopolskiego zespołu badawczego przy Instytucie Sztuki PAN w Warszawie, którego celem było gromadzenie dokumentacji i prowadzenie badań polskiego życia artystycznego XIX wieku (lata 1849-1863) w ramach tzw. programu węzłowego Polska kultura narodowa, jej percepcje i tendencje. W okresie od 1991 do 1993 roku była sekretarzem naukowym zespołu przy Instytucie Sztuki PAN przygotowującego wraz z Wydawnictwem „Arkady” katalog dzieł malarskich Jana Matejki w związku z rocznicami 150-lecia urodzin i 100-lecia śmierci artysty. Dwutomowa publikacja, w której była autorką kilkudziesięciu haseł katalogowych, została wydana w 1993 roku pod tytułem Matejko, Obrazy olejne. W latach 1992-1993 Elżbieta Matyaszewska współpracowała w Lublinie z redakcjami „Przeglądu Akademickiego” i „Kroniki Tygodnia”, regularnie publikując relacje z wystaw sztuki dawnej i współczesnej. Przez kolejne lata (1994-2001) dla kilku lubelskich i warszawskich periodyków („Dobre Wnętrze”, „Gospodyni”, „Dziennik Wschodni”, „Akcent”) przygotowywała teksty z zakresu historii sztuki, historii ubioru, mody i rzemiosła artystycznego. Od października 1998 roku do listopada 2000 roku była współpracownikiem redakcji wydawnictw „Twój Poradnik Budowlany” i „Wnętrze Twojego Domu” w charakterze redaktora odpowiedzialnego za kreacje działu aranżacji wnętrz i współpracy z rzemiosłem artystycznym. Współpracowała też z warszawskim miesięcznikiem „Zabytki-Heritage”. Elżbieta Matyaszewska jest autorką książki „Wierzę w cuda nie do dziś”. Religia w życiu i twórczości Jana Matejki, Lublin 2007, rozpraw naukowych, np.: Maria Wodzicka. Zapomniana malarka ze Lwowa, „Roczniki Humanistyczne KUL” 2007, R. LV, z. 4, s. 279 – 304); Komunikacja graficzna, czyli plakat polski w dwudziestoleciu międzywojennym, w: Komunikowanie i komunikacja w dwudziestoleciu międzywojennym, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2010, s. 219-238; Eligiusz Niewiadomski – między sztuką a zbrodnią, w: Sensacja w dwudziestoleciu międzywojennym (prasa, literatura, radio, film), Wydawnictwo UMCS, Lublin 2011, s. 47-55; Witold Wojtkiewicz – mistrz romantyczno-symbolicznej groteski, w: Jacek Malczewski i symboliści. Obrazy kultury polskiej, Lublin 2012, s. 211-219; Madonna z Puszczy jako przykład recepcji na ziemiach polskich typu ikonograficznego Matki Bożej Śnieżnej, w: Madonna z Puszczy. Sanktuarium Matki Bożej Patronki Leśników, Pani Ziemi Kolbuszowskiej w Ostrowach Tuszowskich, Lublin 2012, s.146-158 oraz kilkudziesięciu artykułów o polskich artystach, m.in. Józefie Czapskim, Adamie Myjaku, Józefie Pankiewiczu, Walerym Rzewuskim, Henryku Siemiradzkim, Auguście Zamoyskim.