środa 23 kwietnia 2014 r.

o godz. 18.00

Spotkanie z historykiem sztuki dr Elżbietą Matyaszewską

Podróże w czasie, czyli odkrywanie sztuki

Od malowideł katakumbowych

po gotyckie witraże

ulotka.pdf

Wczesnochrześcijańska sztuka sakralna, czyli artystyczna twórczość chrześcijan, rozwijała się między początkiem III a VII w. naszej ery na terenach leżących w basenie Morza Śródziemnego. Została zapoczątkowana w rzymskich katakumbach przedstawieniami o treściach religijnych. Artyści korzystali początkowo z form i symboli wypracowanych przez sztukę antyczną, ale nadawali im zupełnie nowe znaczenie. Z czasem udało się im wypracować odrębny zestaw symbolicznych znaków i ikonograficznych typów przedstawień, które miały wyrażać nowe, chrześcijańskie idee. Mówiąc o sztuce wczesnochrześcijańskiej nie można więc zapominać o podziemnych cmentarzyskach rzymskich, zwanych katakumbami, o pierwszych bazylikach, często wznoszonych w miejscach związanych z kultem męczenników, czy baptysteriach, w których odbywały się coraz liczniejsze ceremonie chrztu, ozdabianych wspaniałymi mozaikami o treściach chrystologicznych.

W wiekach VI-IX w Europie, w wyniku zetknięcia kultury antycznej z dokonaniami wczesnej sztuki chrześcijańskiej i północnych ludów barbarzyńskich, ukształtowała się przedromańska sztuka sakralna, którą cechowała różnorodność stylowa, ale jednocześnie brak wiodącego ośrodka artystycznego. Na przestrzeni tego czasu ważne miejsce zajmowała zarówno sztuka merowińska, rozwijająca się na obszarze państwa Franków, wizygocka i mozarabska tworzona na Półwyspie Iberyjskim, jak i sztuka karolińska oraz ottońska, obecna na obszarach niemieckojęzycznych. Przedromańska sztuka trwała aż do czasu całkowitego uformowania się romańskiej sztuki sakralnej, trwającej w Europie od XI do XIII w. i propagującej w masywnych budowlach sakralnych półokrągłe łuki i wzbogacane architektoniczną rzeźbą kolumny powtarzające antyczne porządki. Romańskie formy stosowano również w snycerstwie, złotnictwie i sztuce miniatorskiej.

Romanizm był stylem bezpośrednio poprzedzającym sztukę gotycką, rozwijającą się w Europie od połowy XII w. i obowiązującą do końca wieku XV (w Polsce tradycje gotyckie trwały znacznie dłużej). Pod względem formy gotyk charakteryzował się przede wszystkim zastosowaniem w architektonicznych konstrukcjach ostrych łuków i sklepienia krzyżowo-żebrowego, co zostało najpełniej uwidocznione w imponujących katedrach. Istotne miejsce w tej sztuce zajmowało malarstwo tablicowe oraz rzeźba drewniana, obecne głównie w wieloskrzydłowych ołtarzach, zwanych poliptykami, a także sztuka witrażowa, której artystycznym wyrazem są barwne witraże, zachowane głównie w średniowiecznych świątyniach Francji.

_________________________________________

_____________________________________

Elżbieta Matyaszewska, historyk sztuki, doktor nauk humanistycznych. W latach 1985-1990 członkini ogólnopolskiego zespołu badawczego przy Instytucie Sztuki PAN w Warszawie, prowadzącego badania nad polskim życiem artystycznym drugiej połowy XIX wieku, w ramach programu węzłowego Polska kultura narodowa, jej percepcje i tendencje. W 1991-1993 sekretarz naukowy zespołu przy Instytucie Sztuki PAN, przygotowującego katalog dzieł malarskich Jana Matejki w związku z rocznicami 150-lecia urodzin i 100-lecia śmierci artysty – dwutomowa publikacja, do której napisała też kilkadziesiąt haseł katalogowych, została wydana w 1993 roku pod tytułem Matejko. Obrazy olejne. Katalog. W latach 1992-2001 współpracowała z redakcjami lubelskich i warszawskich periodyków (m.in. „Przegląd Akademicki”, „Dziennik Wschodni”, „Akcent”, „Wnętrze Twojego Domu”, „Dobre Wnętrze”, „Zabytki-Heritage”), publikując relacje z wystaw sztuki dawnej i współczesnej, a także cykliczne teksty z zakresu historii ubioru, mody i rzemiosła artystycznego.

Elżbieta Matyaszewska od lat utrzymuje aktywny kontakt z Instytutem Historii Sztuki KUL, uczestnicząc w organizowanych sesjach naukowych oraz działalności kulturalno-naukowej na rzecz miasta Lublin. W roku 2008 koordynowała prace mające na celu zorganizowanie przy Instytucie Historii Sztuki KUL zajęć z historii sztuki dla członków Uniwersytetu Trzeciego Wieku, z którym współpracuje jako wykładowca. Wykłada również dla członków UTW w Tomaszowie Lubelskim i Świdniku. Od roku 2011 prowadzi współpracę z Filharmonią Lubelską w ramach Akademii Muzyki i Plastyki (oferta skierowana do szkół ponadpodstawowych Lublina i regionu), przygotowując prezentacje z zakresu sztuk plastycznych, wpisujące się w określone tematy muzyczne. Ponadto, w ramach działalności dydaktycznej, prowadziła zajęcia obejmujące najważniejsze zjawiska z dziejów sztuki nowoczesnej i najnowszej, zarówno polskiej, jak i powszechnej w Wyższej Szkole Humanistyczno-Przyrodniczej w Sandomierzu, wykłady o sztukach pięknych dla członków Uniwersytetu Otwartego KUL, a także zajęcia specjalizacyjne na Studiach Podyplomowych przy Instytucie Historii Sztuki KUL. W ostatnich latach pracowała w Instytucie Leksykografii KUL na stanowisku adiunkta, prowadząc dział sztuki religijnej i redagując hasła z tego zakresu tematycznego do Encyklopedii Katolickiej. Od stycznia 2014 roku jest wiceprezesem lubelskiego Oddziału Stowarzyszenia Historyków Sztuki.

Elżbieta Matyaszewska jest autorką książki „Wierzę w cuda nie od dziś”. Religia w życiu i twórczości Jana Matejki (Lublin 2007) oraz kilkudziesięciu publikacji naukowych i popularnonaukowych w zakresie ikonografii chrześcijańskiej i malarstwa polskiego, a także wielu haseł z dziedziny historii sztuki zamieszczonych w Encyklopedii Katolickiej.