poniedziałek 28 kwietnia 2014 r.

o godz. 18.00

Wojewódzka Biblioteka Publiczna

i Towarzystwo im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie

Spotkanie i wystawa z okazji 200. rocznicy urodzin Oskara Kolberga

Oskar Kolberg

– „przędzę myśli i kwiaty uczuć” ludu polskiego dokumentujący

Prowadzenie Ewa Hadrian

ulotka.pdf

Wystawa ma charakter edukacyjny, przybliża odbiorcom życie i dzieło Oskara Kolberga. Wyeksponowano przede wszystkim Kolberga jako etnografa i folklorystę, a także muzyka i kompozytora (rodzina Kolbergów utrzymywała bliskie związki z rodziną Chopina i samym Fryderykiem Chopinem), współpracownika wielu pism, autora kilkuset haseł do Encyklopedii powszechnej Samuela Orgelbranda.

Henryk Oskar Kolberg urodził się 22 lutego 1814 roku w Przysusze w powiecie opoczyńskim. Był synem przybyłego do Polski z Prus w 1796 roku inżyniera kartografa, Juliusza Kolberga, i urodzonej pod Warszawą Karoliny Mercoeur, pochodzącej z rodziny francuskiej. Po kilkuletnim pobycie w Opoczyńskiem Juliusz został powołany na stanowisko profesora Uniwersytetu Warszawskiego. Rodzina na trwałe związała się ze środowiskiem intelektualnym i artystycznym Warszawy. Kolbergowie zamieszkali w oficynie Pałacu Kazimierzowskiego, sąsiadując z Chopinami i Kazimierzem Brodzińskim.

W latach 1823–1830 Oskar uczęszczał do Liceum Warszawskiego, którego dyrektorem był Samuel Bogumił Linde. Uczniami tej szkoły byli także dwaj jego bracia: starszy Wilhelm, przyszły inżynier, młodszy Antoni, późniejszy malarz, oraz Fryderyk Chopin.

Równocześnie z edukacją w Liceum Oskar pobierał naukę gry na fortepianie, najpierw u T. Głogowskiego, później w latach 1824–1830 u F. Vettera, z pochodzenia Łużyczanina, a także u Józefa Elsnera. Rok 1830 kończy młodzieńczy okres w życiu Oskara: wybucha powstanie listopadowe, a w 1831 roku umiera Juliusz Kolberg.

Młody Kolberg podjął pracę urzędnika, równocześnie kontynuując w latach 1835–1836 studia muzyczne w Berlinie. Po powrocie do Warszawy uczył muzyki, Początkowo wiązał swoją przyszłość z karierą kompozytorską.

Oprócz liryki wokalno-instrumentalnej w centrum jego zainteresowań pozostawała muzyka fortepianowa. Szczególne znaczenie mają jego mazurki i kujawiaki, nawiązujące do motywów ludowych, ujęte we wczesnoromantycznym stylu „brillant”. W roku 1853 odbyła się premiera jego opery Król pasterzy. Z czasem Kolberg zarzucił twórczość kompozytorską i skierował swoje zainteresowania wyłącznie w stronę dokumentowania folkloru.

Już pod koniec lat trzydziestych zaczął zapisywać pieśni i melodie ludowe. Pierwsze wyprawy w okolice Warszawy odbywał w gronie literatów, malarzy, muzyków, m.in. J. Konopki, E. Jenikego, T. Lenartowicza, L. Norwida, W. Gersona, A. Kolberga. Do roku 1840 zgromadził kilkaset zapisów pieśni. W latach 40-tych wydał też pierwsze zbiory pieśni ludowych przeznaczonych do śpiewu.

Od roku 1845 przez dwanaście lat pracował jako urzędnik w zarządzie kolei żelaznej warszawsko-wiedeńskiej. Jednocześnie podjął systematyczne badania terenowe, początkowo na Mazowszu, z czasem objął nimi cały obszar dawnej Rzeczypospolitej.

Kolberg współpracował z warszawskimi czasopismami, przede wszystkim z redakcją „Biblioteki Warszawskiej”, stanowiącą w ówczesnych warunkach swoisty salon literacko-intelektualny stolicy.

Był współredaktorem Encyklopedii powszechnej Samuela Orgelbranda, opracował dla tego wydawnictwa większość haseł poświęconych muzyce.

W roku 1857 wydał Pieśni ludu polskiego, zawierające ponad 400 ballad i tyleż melodii tanecznych. Zbiór ten, w którym muzyka ludowa podana była w formie autentycznej, bez opracowania harmonicznego, został już ówcześnie bardzo wysoko oceniony. Kolberg planował wydawanie dalszych tomów pieśni, ale w 1865 roku opracował i zaczął realizować wielki plan zebrania źródeł dla nowej dziedziny nauki – etnografii. W tym samym roku ukazała się pierwsza część jego dzieła Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce. Seria I. Sandomierskie. Odtąd konsekwentnie realizował tę nową koncepcję poprzez serie monografii regionalnych, tworzących w sumie obraz XIX-wiecznej kultury ludowej. (…)

W roku 1871 Oskar Kolberg zamieszkał pod Krakowem, najpierw w Mogilanach, u przyjaciela, towarzysza pierwszych wędrówek, Józefa Konopki, a następnie w Modlnicy. Bliskość Krakowa, związek z jego środowiskiem naukowym, uzyskanie przez Galicję autonomii także w sferze nauki i kultury, stwarzały znacznie lepsze możliwości pracy, niż te, na które pozwalała sytuacja w zaborze rosyjskim.

W 1873 roku Kolberg został członkiem korespondentem Akademii Umiejętności, a następnie przewodniczącym Sekcji Etnologicznej Komisji Antropologicznej Akademii. W roku 1878 udał się na światową wystawę do Paryża. Za swe wydawnictwa, eksponowane w dziale etnograficznym pawilonu austriackiego, otrzymał brązowy medal. Był jednym z patronów naukowych zorganizowanej w 1880 roku Wystawy Etnograficznej w Kołomyi. Był to okres intensywnych badań w terenie oraz pracy naukowej i edytorskiej. (…)

W Modlnicy Kolberg mieszkał do jesieni 1884 roku, skąd przeniósł się do Krakowa, gdzie żył i pracował w warunkach niezwykle skromnych. Ostatnią podróż badawczą odbył w roku 1885 w Sanockie i Przemyskie. (…)

31 maja 1889 roku Oskar Kolberg obchodził jubileusz pięćdziesięciolecia pracy zorganizowany przez krakowskie środowisko naukowe i artystyczne. W lipcu tegoż roku zamieszkał w domu swego przyjaciela, a później wykonawcy testamentu, Izydora Kopernickiego. Zmarł 3 czerwca 1890 roku, pochowany został na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. (…)

Zarówno opublikowane przez Kolberga tomy jego Ludu i Obrazów etnograficznych, jak i pozostawione w manuskryptach materiały, stanowią bezcenne źródło do dziejów kultury narodowej. Opracowaniem i wydaniem tej spuścizny zajmuje się Instytut im. Oskara Kolberga w Poznaniu. Dotychczas ukazało się 85 tomów Dzieł wszystkich.

fot. Dorota Julianna Mościbrodzka

 _____________________________________

Ewa Hadrian – polonista (KUL), bibliotekarz (starszy kustosz Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie); bibliofil (członek Lubelskiego Towarzystwa Miłośników Książki), wieloletni współpracownik Radia Lublin (autorka m.in. kilkuset felietonów radiowych emitowanych w cyklu „5 minut z książką”), współautorka telewizyjnego programu kulturalnego „Afisz” (TVP Lublin). Popularyzatorka literatury i czytelnictwa.

Autorka publikacji nt. książek, bibliotek i bibliofilstwa, m.in.: Proweniencja wydawnictw oficyny Samuela Tyszkiewicza w zbiorach Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie, „Bibliotekarz Lubelski”, R. 41 (1996), s. 20-26; Kartoteka Kazimiery Gawareckiej. Próba bibliografii zawartości czasopism lubelskich, „Bibliotekarz Lubelski”, R. 42 (1997), s. 37-43; Romantyczka w podróży. Górskie peregrynacje Łucji z książąt Giedroyciów Rautenstrauchowej [wybór tekstów oraz słowo wstępne] Lublin, 1998; Hieronim Łopaciński w oczach swoich współczesnych, „Bibliotekarz Lubelski”, R. 43 (2000), s. 61-74; W Ogrodach Białego Kruka. Lubelskie Towarzystwo Miłośników Książki, „Gazeta w Lublinie” 2001, nr 196, s. 5; Siedemdziesięciopięciolecie Lubelskiego Towarzystwa Miłośników Książki, „Bibliotekarz Lubelski” R. 44 (2001), s. 77-80; Lubelski Uniwersytet Trzeciego Wieku czyli O kształceniu przez całe życie, „Lublin. Kultura i Społeczeństwo” 2004, nr 1, s. 42-43; „Książki i ludzie”. Postscriptum, [w:] Ogród Białego Kruka, [Cz.] 2., red. Halina Wolska, Jan Gurba, Lublin, 2005, s. 35-44; Kazimierz w literaturze albo Literacka droga do Kazimierza, „Brulion Kazimierski” 2006, nr 7, s. 16-23; Literatura piękna w zbiorach Hieronima Łopacińskiego, [w:] Hieronim Łopaciński. Epoka, ludzie, region, pod red. Zdzisława Bielenia, Lublin, 2006, s. 77-89;  Rok Hieronima. Obchody Roku Hieronima Łopacińskiego w WBP im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie, „Bibliotekarz Lubelski” R. 49 (2006), s. 47-55; „…księgom pięknym wierni… ” 1907-2007, wystawa jubileuszowa [wstęp i wybór tekstów], Lublin 2007; „O obowiązkach bibliotekarza” czyli Kształcenie bibliotekarzy na poziomie średnim, [w:] Książki i Historia. Księga jubileuszowa ofiarowana dr. Zdzisławowi Bieleniowi z okazji 50-lecia nieprzerwanej pracy w Bibliotece im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie, pod red. Zofii Ciuruś i in., Lublin, 2008, s. 221-230; Zbigniew Jóźwik czyli opowieść o talentach, [w:] Zbigniew Jóźwik. Grafika i rysunek (przegląd twórczości). Wystawa w Dworku Wincentego Pola Lublin, […], czerwiec – sierpień 2008 rok, Lublin [2008]; Lubelski epizod „Bitwy pod Grunwaldem” Jana Matejki, [w:] Śladami Grunwaldu w Lublinie, red. Zbigniew Nestorowicz, Lublin, 2010, s.  11-15; Miejsce na jeden krótki wiersz o tobie. Drugi sztambuch erotyczny Katarzyny Szeloch, [w:] Katarzyna Szeloch, Drugi sztambuch erotyczny, Lublin, 2010, s. 7-10; Samuela Tyszkiewicza  sztuka  pięknej  książki, Lublin 2011; W poszukiwaniu modelu idealnego. Czasopisma fachowe Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie w latach 1953-2008, [w:] Działalność wydawnicza bibliotek w czasach konwergencji mediów, pod red. Stanisławy Wojnarowicz i Bogusława Kasperka, Lublin 2011, s.151-164; „Rzeczy piękne wydawać pięknie”. Bibliofilskie edycje poezji Józefa Łobodowskiego, [w:] Między literaturą a polityką. O Józefie Łobodowskim, pod red. Ludmiły Siryk i Ewy Łoś, Lublin 2012, s. 219-231; Henryk Ryszard Żuchowski – przewodnik muz, [w:] Henryk Ryszard Żuchowski, Powieści i opowiadania teatralne, Lublin 2014, s. 7-10; Oskar Kolberg – „przędzę myśli i kwiaty uczuć” ludu polskiego dokumentujący. Wystawa w 200. rocznicę urodzin Oskara Kolberga ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie [w druku].