poniedziałek 26 maja  2014 r.

o godz. 18.00 

 Spotkanie z cyklu  

„Nasi rodacy na świecie”  

dr Elżbieta Muciek

Polacy w Argentynie

ulotka.pdf

Historia polskiej obecności w Argentynie rozpoczyna się w XVII w. i wiąże się z osobą Krzysztofa Arciszewskiego, polskiego arianina i banity, żołnierza w służbie Holandii, pierwszego polskiego konkwistadora. Następni Polacy, emigranci polityczni, głównie wojskowi, pojawi­li się na początku XIX w. i wzięli udział w walkach o niepodległość Argenty­ny: Emanuel Zatocki, An­toni Mierzwa, Jan Walery Bulewski, Franciszek Dunin Borkowski. Po powstaniach, listopadowym: Fe­liks Napoleon Żaba, Ma­ksymilian Rymarkiewicz, Henryk Stpiczyński (Spika), Aleksander Colonna Walewski, 1848: generał Teofil Iwanowski, stycz­niowym: m.in. pułkownik Jordan Czesław Wysocki.

W 1897 r. skutkiem „gorączki brazylijskiej” do Argentyny przy­było 14 rodzin chłopskich z Galicji, które osiedliły się w prowin­cji Misiones. Zapoczątkowały one już ponad stuletnią historię osadnictwa polskiego w tym kraju. Upamiętnia ten fakt pomnik osadników w Apostoles – stolicy prowincji oraz aleja Polaków w Posadas. Wiele rodzin (np. Szychowscy) dzięki ciężkiej pracy kilku po­koleń osiągnęło znaczny sukces ekonomiczny i wysoki prestiż społecz­ny.

Obecność Polaków w Argentynie łączy się ponadto z historią od­kryć geograficznych i badań naukowych w rejonie obu Ameryk. Przebywali tu: Ignacy Domeyko, Józef Siemiradzki, Paweł Edmund Strzelecki. Badania zoologiczne pro­wadzili: Konstanty Jelski, Jan Sztolcman, Tadeusz Chrostowski, geologiczne – Hugo Zapalowicz, etnograficzne – m.in. Wiktor Ostrowski i Ryszard Białous.

Oblicza się, że przed II wojną światową przebywało w Argen­tynie ponad 150 tys. obywateli polskich (Polaków, Ukraińców i Żydów). Pod koniec lat 40. przybyła tu duża grupa byłych woj­skowych, żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, często z rodzinami. Wśród emigrantów tej fali znaleźli się lekarze, arty­ści, księża, architekci, inżynierowie, którzy następnie budowali drogi, linie elektryczne i miasta swojej drugiej ojczyzny. Był w tej grupie Ryszard Białous (kapitan „Jerzy”, dowódca batalionu „Zośka”), który po powstaniu warszawskim, a następnie pobycie w Anglii przyjechał do Argentyny ze swoją rodziną. W Patagonii zaprojektował i wybudował unikalny kompleks term leczniczych. Jednocześnie był dyrektorem dwóch wielkich przedsiębiorstw w prowincji Neuquen. Jego imieniem nazwano ulicę w Caviahue. Swoją ulicę i plac ma inny wybitny architekt Stanisław Maria Gąssowski. W uznaniu zasług Polaków w rozwój kraju parlament Republiki Argentyny ustanowił 8 czerwca świętem państwowym – Dniem Polskiego Osadnika.

Współczesna Polonia argentyńska liczy ok. 130 tys. osób osiadłych głównie w prowincjach: Misiones, Buenos Aires, Cordoba, Santa Fe i jest drugą co do wielkości, po brazylijskiej, w Ameryce Południowej.

Najważniejszym ośrodkiem życia polskiego jest Buenos Ai­res, gdzie znajduje się Dom Polski, siedziba Związku Polaków w Argentynie. Związek sku­pia obecnie 30 organizacji różnego typu, m.in. w ra­mach związku działa Sekcja Opieki Społecznej i Polska Macierz Szkolna. W Domu Polskim ma siedzibę szkółka polska i zespół taneczny „Nasz balet”. Bogate zbiory, liczące ponad 20 tys. wolu­minów, posiada Biblioteka Polska im. Ignacego Domeyki, redagowany jest ty­godnik „Głos Polski”. Z ini­cjatywy Jana Kobylańskiego, prezesa Związku Polaków w Argentynie, powstała Unia Stowarzyszeń i Orga­nizacji Polskich w Ameryce Południowej (USOPAŁ). W dzielnicy Buenos Aires-Martin Coronado, zwanej swojsko Maciaszkowem, ma swą siedzibę Polska Misja Katolicka, której rektorem jest ks. Antoni Herkulan Wróbel (notabene autor książki Historia duszpasterstwa polskiego w Ar­gentynie). W Martin Coronado znajduje się archiwum księży fran­ciszkanów, działa polska drużyna harcerska, jest dom spokojnej starości, odbywają się msze św. w języku polskim oraz ob­chody świąt i rocznic narodo­wych. Opiekę duszpasterską nad Polakami w Argentynie w 16 polskich ośrodkach reli­gijnych oprócz księży franci­szkanów sprawują księża: re­demptoryści, werbiści, salezja­nie oraz siostry zmartwych­wstanki.

Elżbieta Muciek

________________________________________________________

Elżbieta Muciek, absolwentka filologii polskiej, dr nauk humanistycznych, adiunkt w Zakładzie Badań Etnicznych Wydziału Politologii UMCS. Po ukończeniu studiów pracowała w Polonijnym Centrum Kulturalno-Oświatowym UMCS, a następnie w Zakładzie Badań Polonijnych (obecnie Zakład Badań Etnicznych).

W 1992 r. otrzymała stypendium naukowe przyznawane doktorantom z Europy Środkowo-Wschodniej przez Karola Gustawa XVI, króla Szwecji, które odbyła w Centrum för Invandringsforkning (CEIFO) Uniwersytetu w Sztokholmie. Brała udział w pracach CEIFO oraz szwedzko-polskim projekcie badawczym poświęconym emigracji z Polski do Szwecji osób z wyższym wykształceniem zakończonym publikacją: T. Hammar, Z. Fiejka, A. Jakubowicz, H. Vigerson, E. Muciek, Costs and Benefits of Brain Drain Processes: Towards an Integrated Framework for East-West Relation, CEIFO, Stockholm 1992. Rezultatem pobytu stypendialnego oraz staży krajowych była dysertacja pt. Organizacje polskie w Szwecji w świetle polityki imigracyjnej państwa szwedzkiego (1945-1992), napisana pod kierunkiem prof. Władysława S. Kucharskiego, na podstawie której uzyskała stopień doktora w 1995 r.

Oprócz zajęć dydaktycznych w macierzystej uczelni w latach 1996-2008 dr Elżbieta Muciek prowadziła zajęcia w Wyższej Szkole Humanistyczno-Ekonomicznej w Zamościu, Puławskiej Szkole Wyższej, Wyższej Szkole Przedsiębiorczości i Administracji, Wyższej Szkole Dziennikarskiej im. Melchiora Wańkowicza, Wyższej Szkole Handlu i Finansów Międzynarodowych im. Fryderyka Skarbka. Wypromowała ponad 50 licencjatów. Współpracowała z redakcją kwartalnika „Forum Polonijne” – czasopisma wydawanego przez Lubelski Klub Polonijny, wysyłanego do środowisk polonijnych w ponad 50 krajach, gdzie zamieszczała artykuły, relacje, wspomnienia i recenzje.

Elżbieta Muciek jest autorką ponad 30. publikacji naukowych: dwóch książek współredagowanych z Henrykiem Chałupczakiem, artykułów naukowych w czasopismach i wydawnictwach zbiorowych, haseł encyklopedycznych, recenzji, sprawozdań i ekspertyz oraz ponad 50. publikacji popularnonaukowych i innych.

Na przełomie 1999 i 2000 r. na zaproszenie Związku Karpatczyków i Tobrukczyków przebywała w Argentynie. Efektem pobytu była wystawa pt. Polacy w Argentynie zorganizowana na Wydziale Politologii. Ponadto Elżbieta Muciek uczestniczyła w blisko 40 konferencjach naukowych w kraju i za granicą, m.in.: w Wiedniu, Uppsali, Sztokholmie, Barcelonie i Brukseli. Jest prezesem lubelskiego oddziału Towarzystwa Polsko-Austriackiego i członkiem Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”.

Pod nazwiskiem Michalik ukazały się m.in.: Polska – Białoruś. Problemy sąsiedztwa, red. H. Chałupczak, E. Michalik, Lublin 2005; Mniejszości narodowe i etniczne w procesach transformacji oraz integracji, red. E. Michalik, H. Chałupczak, Lublin 2006; Emigracja polska w Szwecji po drugiej wojnie światowej, w: Polacy w Skandynawii, red. Edward Olszewski, Lublin 1997; Polityka imigracyjna Szwecji, w: Polacy w Skandynawii, red. E. Olszewski, Lublin 1997; Polacy w Szwecji w powojennym 50-leciu, w: Ze studiów nad polskim dziedzictwem w świecie, red. L. Nowak, Marek Szczerbiński, Gorzów Wielkopolski 2002; Prasa i wydawnictwa polskie w Szwecji, w: Z dziejów polskiej prasy na obczyźnie (od września 1939 r. do współczesności), red. M. Szczerbiński, Gorzów Wielkopolski 2002; Elity polonijne w Szwecji, w: Kształtowanie się elit polonijnych, red. J. Knopek, Bydgoszcz 2003; Aktywność kobiet w środowiskach polonijnych w Szwecji w XX w., w: Kobiety i młodzież w migracjach, red. J. Zamojski, Warszawa 2005; „Polonia”, w: Encyklopedia polskiej emigracji i Polonii, red. K. Dopierała, t. 4, Toruń 2005; Pod nazwiskiem Muciek wydano m.in.: Wielokulturowość w Szwecji – projekt polityczny i praktyka społeczna. „Teka Komisji Politologii i Stosunków Międzynarodowych” 2009, t. 4; Antropologia polityczna w programie studiów etnologicznych i politologicznych, w: Antropologia i polityka. Szkice z badań nad kulturowymi wymiarami władzy, red. W. Dohnal, A. Posern-Zieliński, Warszawa 2011; Geneza skupisk polskich w Szwecji, „Facta Simonidis” 2012, nr 1, s. 7-29; Nowe mniejszości w procesie kształtowania społeczeństwa wielokulturowego na przykładzie Szwecji, w: Mniejszości narodowe w państwach Unii Europejskiej. Stan prawny i faktyczny, red. E. Godlewska, M. Lesińska-Staszczuk, Lublin 2013.