w czwartek 19 lutego 2015 r.

o godz. 18.00

Spotkanie z historykiem sztuki
dr Elżbietą Matyaszewską

Wiek pary i elektryczności

Podróże w czasie, czyli odkrywanie sztuki

ulotka.pdf

Wstęp wolny

WIEK PARY I ELEKTRYCZNOŚCI

Rewolucja Francuska, która zburzyła dotychczasowe status quo Europy zapoczątkowała równocześnie istotne przemiany cywilizacyjne, zarówno w sferze społeczno-politycznej, jak i obyczajowo-kulturowej. Na ich bazie zaczęła kształtować się nowa koncepcja artystyczna określana mianem romantyzmu, zakładająca całkowitą swobodę twórczą, odrzucająca ograniczenia wynikające zarówno z nakazów rozumu, jak i wypracowane wcześniej kanony oraz wielowiekową tradycję. Równocześnie rozwijała się nowoczesna świadomość narodowa, nadając romantyzmowi w poszczególnych krajach barwę patriotyczną. W dziedzinie sztuk plastycznych romantyzm kierował się przede wszystkim zasadą poszanowania i respektowania indywidualności artysty, jego intuicji oraz subiektywnych odczuć. Mimo iż nie wykształcił jednolitych cech stylistycznych, tworzone wówczas dzieła cechowała nie tylko wspólna postawa artystów wobec rzeczywistości, ale też podobieństwo tematów realizowanych w różnych kręgach kulturowych. Wśród powtarzających się motywów znalazły się między innymi nawiązywanie do przeszłości jako wyraz tęsknoty za dawnym porządkiem oraz nobilitacja czasów średniowiecznych jako epoki tajemniczej i uduchowionej. Popularne były też dzieła ilustrujące rycerską przeszłość oraz gloryfikujące czasy panowania królów. W tym ostatnim nurcie mieściły się również obrazy zaliczane do malarstwa just milieu, zasadniczo ukazującego dworskie życie w formie anegdoty historycznej. W ramach zainteresowania historią własnego narodu i kraju mieściło się również ilustrowanie przez artystów wydarzeń im współczesnych, a także wielkich katastrof i kataklizmów. Tematem podejmowanym przez niemal wszystkich artystów romantycznych były czasy napoleońskie – początkowo gloryfikowano Napoleona I Bonapartego jako samotnego bohatera-zwycięzcę, by w późniejszym okresie pokazać też negatywne skutki wojen przez niego prowadzonych. Przedmiotem szczególnego zainteresowania artystów okresu romantyzmu była natura, co wynikało nie tylko z dostrzeżenia i zaakceptowania jej potęgi i nieprzewidywalności, ale też z odkrycia, po latach panowania akademickich i klasycznych schematów, samego pejzażu i jego naturalnego piękna. Jeszcze dalej poszli romantycy niemieccy, którzy z krajobrazu uczynił obiekt kontemplacji, doszukując się w nim boskiego pierwiastka.
Architektura okresu romantyzmu kojarzona jest głównie z neogotykiem i innymi neostylami, będącymi efektem panującego w całym XIX stuleciu historyzmu. Popularne były też tzw. ogrody angielskie o nieregularnym planie, z licznymi pawilonami i sztucznymi ruinami. W zakresie sztuki użytkowej romantyzm utożsamiano głównie z biedermeierem, czyli mieszczańskim stylem popularnym szczególnie w latach 1815-1848.
Po burzliwym końcu XVIII i niełatwych początkach XIX wieku w całej Europie na nowo zaczęto budować względny ład. Tworzyły się nowe organizmy państwowe, umacniała się pozycja miast i bogacącej się burżuazji. Powszechne stawały się liczne wynalazki i techniczne nowinki. Ludzie zaczęli żyć bardziej intensywnie, gromadząc w pośpiechu coraz więcej dóbr materialnych. Około połowy wieku XIX sztuka powoli porzucała romantyczny kostium, wchodząc w fazę naturalizmu i realizmu.

Elżbieta Matyaszewska, historyk sztuki, doktor nauk humanistycznych. W latach 1985-1990 członkini ogólnopolskiego zespołu badawczego przy Instytucie Sztuki PAN w Warszawie, prowadzącego badania nad polskim życiem artystycznym drugiej połowy XIX wieku, w ramach programu węzłowego Polska kultura narodowa, jej percepcje i tendencje. W 1991-1993 sekretarz naukowy zespołu przy Instytucie Sztuki PAN, przygotowującego katalog dzieł malarskich Jana Matejki w związku z rocznicami 150-lecia urodzin i 100-lecia śmierci artysty – dwutomowa publikacja, do której napisała też kilkadziesiąt haseł katalogowych, została wydana w 1993 roku pod tytułem Matejko. Obrazy olejne. Katalog. W latach 1992-2001 współpracowała z redakcjami lubelskich i warszawskich periodyków (m.in. „Przegląd Akademicki”, „Dziennik Wschodni”, „Akcent”, „Wnętrze Twojego Domu”, „Dobre Wnętrze”, „Zabytki-Heritage”), publikując relacje z wystaw sztuki dawnej i współczesnej, a także cykliczne teksty z zakresu historii ubioru, mody i rzemiosła artystycznego.

Elżbieta Matyaszewska od lat utrzymuje aktywny kontakt z Instytutem Historii Sztuki KUL, uczestnicząc w organizowanych sesjach naukowych oraz działalności kulturalno-naukowej na rzecz miasta Lublin. W roku 2008 koordynowała prace mające na celu zorganizowanie przy Instytucie Historii Sztuki KUL zajęć z historii sztuki dla członków Uniwersytetu Trzeciego Wieku, z którym współpracuje jako wykładowca. Wykłada również dla członków UTW w Tomaszowie Lubelskim i Świdniku. Od roku 2011 prowadzi współpracę z Filharmonią Lubelską w ramach Akademii Muzyki i Plastyki (oferta skierowana do szkół ponadpodstawowych Lublina i regionu), przygotowując prezentacje z zakresu sztuk plastycznych, wpisujące się w określone tematy muzyczne. Ponadto, w ramach działalności dydaktycznej, prowadziła zajęcia obejmujące najważniejsze zjawiska z dziejów sztuki nowoczesnej i najnowszej, zarówno polskiej, jak i powszechnej w Wyższej Szkole Humanistyczno-Przyrodniczej w Sandomierzu, wykłady o sztukach pięknych dla członków Uniwersytetu Otwartego KUL, a także zajęcia specjalizacyjne na Studiach Podyplomowych przy Instytucie Historii Sztuki KUL. W ostatnich latach pracowała w Instytucie Leksykografii KUL na stanowisku adiunkta, prowadząc dział sztuki religijnej i redagując hasła z tego zakresu tematycznego do Encyklopedii Katolickiej. Od stycznia 2014 roku jest wiceprezesem lubelskiego Oddziału Stowarzyszenia Historyków Sztuki.

Elżbieta Matyaszewska jest autorką książki „Wierzę w cuda nie od dziś”. Religia w życiu i twórczości Jana Matejki (Lublin 2007) oraz kilkudziesięciu publikacji naukowych i popularnonaukowych w zakresie ikonografii chrześcijańskiej i malarstwa polskiego, a także wielu haseł z dziedziny historii sztuki zamieszczonych w Encyklopedii Katolickiej.